Als ik leerlingen een proefwerk opgeef, waarschuw ik hen vaak om niet hard te gaan leren. Ze kijken me dan verbaasd aan, denken dat ik een grapje maak. Soms leg ik uit hoe dat volgens mij in elkaar steekt, meestal niet.

Wanneer leerlingen op de middelbare school zich voorbereiden op het Centraal Examen, of studenten op de Radboud Universiteit op een tentamen, ga ik er verder op in. Ik maak dan de analogie met atletiek. Zelf ben ik jarenlang atletiektrainer geweest, van de jeugd. Dat zeg ik erbij. Wanneer een atleet weet dat hij over vier weken een wedstrijd hardlopen over 10 km heeft, adviseer ik hem elke dag een uur te trainen. Interval, met af en toe een duurloop. Hij bouwt daarmee conditie op. Belangrijk is om geen dag over te slaan. Of hooguit één dag. Train ook niet meer dan één uur per keer. De dag voor de wedstrijd doe je niets. Hooguit wat rek- en strekoefeningen. De ochtend gebruik je om lekker uit te slapen. Je focust je mentaal op de wedstrijd. Zodra het zover is: knallen!

Maar wat doen de meeste leerlingen, en soms ook studenten? Die denken, ach vier weken. Nog ver weg. Ze stellen uit. Ja, morgen ga ik beginnen. Toch niet, er kwam weer wat tussen. Volgende week dan. Tot de druk zich opstapelt, ze van de stress haast niet kunnen slapen. En pas twee dagen van tevoren, soms zelfs de laatste avond, aan de studie gaan. Keihard blokken, wel zes uur achter elkaar. In de nacht zelfs gaan ze door. Staan vroeg op, om in de ochtend alles nog eens door te nemen. Dan het proefwerk, het tentamen. Ineens weten ze niets meer. Een black-out. Terwijl ze zo hard geleerd hadden. Met een (dikke) onvoldoende als gevolg.

Kijk, zeg ik dan, zo leren de meesten van jullie. Alles op het laatste moment. En dan er vol voor gaan. Vergelijk dat eens met de atleet. Die gaat echt niet dagenlang niks doen en de dag van tevoren een marathon lopen. Pap in de benen natuurlijk. Zo stom is niemand. Ten minste niet als ze van mij training hebben gehad.
Waar een atleet conditie in zijn lijf moet opbouwen, specifiek in zijn benen, daar bouwen jullie conditie op in je hersenen. Dit doe je door elke dag te oefenen. Niet te lang, niet te hard. Hooguit een uur per vak. De dag voor het proefwerk of tentamen neem je alles een laatste keer door. Heel rustig, zonder stress. Je slaapt lekker uit, rommelt wat aan. Je kijkt op de ochtend, zo op het laatste moment, je boeken niet in! Absoluut niet. Je focust je mentaal op de prestatie die je gaat leveren. Het komt goed. Je haalt een (dikke) voldoende.
Kortom, hard leren vlak voor je proefwerk of tentamen is het stomste wat je kunt doen. Het levert stress op, je slaapt er slecht van. En het belangrijkste, je haalt veel te lage cijfers. Nooit meer doen dus.