Het kind dat doodgeschoten is door soldaten bij Nyanga
Het kind is niet dood
het kind heft zijn vuist naar zijn moeder
die Afrika schreeuwt de geur schreeuwt
van vrijheid en heide
in de townships van het omsingelde hart
Het kind heft zijn vuist naar zijn vader
in de optocht van de generaties
die Afrika schreeuwen de geur schreeuwen
van gerechtigheid en bloed
in de straten van zijn gewapende trots
Het kind is niet dood
noch bij Langa noch bij Nyanga
noch bij Orlando noch bij Sharpeville
noch bij het politiebureau van Philippi
waar het ligt met een kogel door zijn hoofd
Het kind is de schaduw van de soldaten
op wacht met geweren pantserwagens en knuppels
het kind is aanwezig bij alle vergaderingen en wetgevingen
het kind loert door de vensters van huizen en in de harten van moeders
het kind dat alleen maar wilde spelen in de zon bij Nyanga is overal
het kind dat een man is geworden trekt door heel Afrika
het kind dat een reus is geworden trekt door de gehele wereld
Zonder pas
Ingrid Jonker (1933-1965)
Dit gedicht van de (blanke) Zuid-Afrikaanse dichteres Ingrid Jonker werd door Nelson Mandela voorgedragen bij zijn inauguratie in 1994 tot eerste zwarte president van Zuid-Afrika. De gehele wereld zag toe en luisterde. Een aangrijpend gedicht, een klaagzang tegen de onderdrukking van de Apartheid.
Het kind is niet dood
Het kind als symbool van de onschuld en de hoop op de toekomst. Symbool ook voor het jonge Afrika, het Afrika van de toekomst.
De woorden komen als uit een repeteergeweer op ons af. Ze fluiten ons als kogels om de oren, zo dwingend zijn de regels geschreven.
het kind heft zijn vuist naar zijn moeder
Boosheid, opstand.
die Afrika schreeuwt de geur schreeuwt
De moeder die Afrika schreeuwt. Het kind dat daarin meegaat, met de strijd, verzwolgen wordt.
van vrijheid en heide
in de townships van het omsingelde hart
In de roep naar vrijheid en ruimte voor iedereen. Hoe iedereen gevangen is, in de townships, in het eigen leven.
Het kind heft zijn vuist naar zijn vader
in de optocht van de generaties
die Afrika schreeuwen de geur schreeuwen
van gerechtigheid en bloed
in de straten van zijn gewapende trots
Na de moeder de vader, symbool staand voor de geschiedenis van eeuwenlange onderdrukking, pogingen tot opstand en het hervinden van eigenwaarde.
Het kind is niet dood
noch bij Langa noch bij Nyanga
noch bij Orlando noch bij Sharpeville
noch bij het politiebureau van Philippi
waar het ligt met een kogel door zijn hoofd
In deze derde strofe keren we, na het oproepen tot strijd en verzet, naar de harde werkelijkheid. Het kind is niet dood, maar ligt wel met een kogel door zijn hoofd op het politiebureau van Philippi. Nadrukkelijk worden hier namen van plaatsen genoemd, om aan te geven dat het werkelijkheid betreft en geen fictie. Het zijn waargebeurde gruwelijkheden.
Hier treedt eerst echt de symboolfunctie van het kind naar buiten.
Het kind is de schaduw van de soldaten
op wacht met geweren pantserwagens en knuppels
het kind is aanwezig bij alle vergaderingen en wetgevingen
het kind loert door de vensters van huizen en in de harten van moeders
het kind dat alleen maar wilde spelen in de zon bij Nyanga is overal
het kind dat een man is geworden trekt door heel Afrika
het kind dat een reus is geworden trekt door de gehele wereld
In de vierde strofe wordt benoemd waar het kind voor staat. De schaduw van de soldaten, hoe fraai metaforisch omschreven. Het is overal aanwezig, bij alles wat men doet of wat besloten wordt. Het is niet meer weg te slaan, het groeit in ieders hart. Het verovert Afrika, het is niet te stuiten, het verovert de gehele wereld.
Het nieuwe Afrika zal zegevieren, het Afrika los van de ketenen.
Zonder pas
Zonder dat het zich hoeft te verantwoorden, naar een regering of overheid die controle wil uitoefenen. Een aanklacht, dit gedicht. Een niet mis te verstane politieke boodschap.
Maar, het zegt meer.
Ingrid Jonker was een jonge blanke dichteres. Haar leven was er één vol tragedies. Haar leven lang zocht ze erkenning, met name bij haar succesvolle autoritaire vader, maar deze wees haar telkens hardvochtig af. Hij moest niets van haar hebben. Hij wees haar haar leven lang letterlijk de deur.
Ze dichtte onder andere om weer bij hem in de gunst te komen. Ze wilde beroemd worden, een bekende schrijver/dichter, net als haar vader, zodat hij niet meer om haar heen kon. Maar ook haar werk, zelfs toen het gepubliceerd werd en Ingrid Jonker enige bekendheid verwierf, vond hij waardeloos. Hij bleef haar afwijzen.
Dit gedicht kun je daarom ook lezen als een persoonlijke aanklacht tegen wat het kind in de dichteres Ingrid Jonker is aangedaan. Ook de kleine Ingrid heeft een kogel door haar hoofd gejaagd gekregen. Zij is het kind dat niet dood wil zijn. Ze verzet zich, zoekt erkenning, schreeuwt erkenning. Het gedicht is in feite één grote schreeuw om aandacht. Politiek en persoonlijk leven lopen hier parallel aan elkaar.
Het leven van Ingrid Jonker liep niet goed af. Haar relaties met mannen liepen steeds op de klippen. Op 19 juli 1965 wordt haar lichaam in zee gevonden, aangespoeld bij een strandje. Ze heeft zelfmoord gepleegd. Ze was 32 jaar en liet een dochtertje van 7 achter.
Toen haar vader van haar verdrinkingsdood hoorde, was zijn enige commentaar: "wat mij betreft, kunnen ze haar zo weer teruggooien in de zee". Tragisch.