Een tijdje geleden was de kosmoloog/natuurkundige Lawrence Krauss in Nederland, bekend van zijn boek De Wereld van Star Trek. In dit boek beschrijft hij de mogelijkheden tot teleportatie (verplaatsing zonder ruimte) en warp drive (een manier om sneller dan het licht te reizen). Dit naar analogie van de beroemde natuurkundige Stephen Hawking, wiens A Brief History of Time (in het Nederlands vertaald als "Het Heelal") nog altijd het standaardwerk is op dit gebied.
Lawrence Krauss was hier om zijn nieuwste boek te promoten, A Universe from Nothing: Why There Is Something Rather than Nothing. In het Nederlands vertaald als: "Universum uit het niets - waarom is er iets in plaats van niets".

Ja, hoe kan uit niets iets ontstaan? Krauss, onder andere bedenker van het begrip "donkere energie", waarmee men kan uitleggen waardoor het heelal steeds sneller uitdijt, verklaart dit op het eerste gezicht onmogelijke verschijnsel met behulp van de quantummechanica. Vroeger dacht men bij het begrip "leegte" aan een volledige afwezigheid van wat dan ook, tegenwoordig weten we uit de quantummechanica dat er op kleine schaal voortdurend virtuele deeltjes ontstaan en weer verdwijnen. Gemiddeld is er niets, maar daar cirkelen als het ware deeltjes en hun antideeltjes in telkens zeer korte tijd omheen. Zie het zogenaamde Casimir-effect. Zo kunnen ook virtuele belletjes tijd en ruimte om deze evenwichtsstand ontstaan en weer verdwijnen. Uit het niets kan zodoende behoorlijk wat activiteit tevoorschijn komen. Quantummechanisch is dit al vaak aangetoond, maar het blijft wonderlijk.
Tegelijkertijd is er waarschijnlijk kort na de oerknal een kort moment van inflatie geweest. Dit houdt in, er is toen in heel korte tijd een overschot aan energie vrijgekomen. Hoe dat kan, weet men niet precies, maar algemeen wordt hiervan uitgegaan. Deze energie, gevoegd bij het continue quantummechanische ontstaan van deeltjes en hun antideeltjes, alsmede een stuk opborrelende tijd en een stuk opborrelende ruimte, heeft volgens Krauss geleid tot het heelal zoals wij dat nu kennen. Het een versterkte het ander op precies het juiste moment. Niets geen schepping, gewoon een ontstaan vanuit natuurkundige wetten. Aldus Krauss.

Tja, het idee dat je het ontstaan van alles wat er is natuurkundig kunt verklaren, pretendeert nogal wat. Bij elkaar genomen is de uitleg van Krauss een nogal hypothetisch verhaal, vol aannames en veronderstellingen, gebaseerd op de (nog altijd beperkte) kennis die wij hebben. Alsof de filosofie er niet toe doet.
Daarentegen, het op deze manier combineren van quantummechanische bevindingen en de jongste kosmologische waarnemingen is wel degelijk interessant én knap bedacht. Het leert je "out of the box" te denken. Op een natuurkundige manier, dat wel. Met het gevaar dat je in luchtfietserij belandt.

Afijn, toch maar weer eventjes In strijd met de methode van Paul Feyerabend doorlezen, om de plotseling opborrelende gedachten (ontstaan vanuit het niets) weer glad te strijken. Ha ja.