De onlangs overleden Canadese Alice Munro (1931-2024), winnares van de Nobelprijs voor literatuur in 2013, schreef alleen maar korte verhalen. Tot romans is het, ondanks verschillende voornemens, nooit gekomen. Familiestukken is een verzameling van ‘haar mooiste verhalen’, zoals de subtitel aangeeft.

Dit was de eerste keer dat ik iets van haar las. Ik had hooggespannen verwachtingen, gezien de vele loftuitingen die haar al jaren ten deel waren gevallen. Dat viel aanvankelijk tegen. De eerste verhalen kabbelden een beetje voort, met veel dialogen, af en toe treffende zinnen, en met een meestal onverwacht einde. Met uitzondering van de laatste regels niet echt bijzonder. Daarbij is de vertaling af en toe slordig. Een komma die op de verkeerde plek staat, een woord dat is weggevallen, niet goed lopende zinnen. Dat stoort.

Maar vanaf het verhaal Passie werd ik toch gegrepen door haar stijl. Misschien moest ik wennen aan de vaak zeer onlogische gebeurtenissen waarin de hoofdpersonen, meestal onzekere vrouwen, terechtkwamen. In een paar regels kon de strekking van het verhaal in één keer omklappen. Bepaalde personages verdwenen opeens uit het verhaal om verder geen rol meer te spelen. Dat maakte het lezen apart en verrassend. Er spreekt lef uit om je als schrijver niet aan de gewone conventies die een goed verhaal kenmerken, te houden. Prima, daar hou ik van.
Ook de volgende verhalen Dimensies, Japan bereiken, Amundsen en Trein worden gekenmerkt door wat je het onvoorziene lot dat mensen vaak treft, zou kunnen noemen. Het leven overkomt hen, in plaats van dat ze zelf bewuste keuzes maken, lijkt het. Het gaat alle kanten op. Opeens zijn er mensen dood, ziet de hoofdpersoon af van een aanstaande bruiloft, of is er een sprong naar 20 jaar later, in een soort van terugblik die weer een heel andere kijk op het daarvoor vertelde geeft.

Het is juist die niet-logische opbouw die mij trof. Weg van het geijkte patroon waaraan een goed verhaal zou moeten voldoen, met een intro, een veelzeggend middenstuk, en een plot die alles uitlegt of in elkaar laat vloeien. Het is het onverwachte dat op elke bladzijde op de loer ligt wat het lezen spannend en onvoorstelbaar maakt. En tegelijk gebeurt er niet veel bijzonders, op een enkele uitzondering na zoals in Dimensies. Eenzaamheid, onzekerheid, een zich niet geborgen voelen zijn de steeds terugkerende thema’s in de verhalen. Met hoofdpersonen die moeite hebben om echt contact met anderen en de wereld te maken. Bijzonder en op een bepaalde onverwachte manier aangrijpend.
Het laatste verhaal Lief leven, een stukje autobiografie van de schrijfster, had niet gehoeven. Het sprankelt niet, voegt niets toe. Maar bij elkaar is het een mooie bundel verhalen. Misschien dat ik in de toekomst meer van haar ga lezen. Ze stimuleert in ieder geval de fantasie, het idee dat elk moment nieuwe oprispingen een geheel andere kijk op de wereld kunnen geven. Alsof de schrijfster telkens iets openbreekt en een werkelijkheid creëert die je als lezer niet voor mogelijk had gehouden. Nobelprijswaardig, inderdaad.


Familiestukken: haar mooiste verhalen – Alice Munro, De Geus, 2017