Deze week heb ik dan eindelijk ’t Hooge Nest van Roxane van Iperen gelezen. Het lag al lang op mijn verlanglijstje, maar ja, zoveel andere zaken die er doorheen fietsten.
Zoals velen mij al verzekerden, het is een aangrijpend en vlot lezend boek. Ook stilistisch uitstekend. Spannend, waargebeurd, hoewel er (terecht, om de leesbaarheid te vergroten) ook fictieve elementen ingeslopen zijn, zoals hoe de hoofdpersonen, de zussen Brilleslijper, zich gevoeld zullen hebben.

Maar wat zich aan mij tijdens het lezen steeds meer opdrong: de gelijkenissen met de tegenwoordige tijd. Dat was een enge gewaarwording. Was de tendens in de jaren dertig, ook in Nederland, het wegzetten van bepaalde bevolkingsgroepen als minderwaardig, ook in onze tijd zien we dit bij bepaalde politieke stromingen terug. Toen waren het de Joden die als untermensch werden weggezet, waardoor ze systematisch vervolgd konden worden, tot de meest verschrikkelijke vernietigingskampen aan toe, nu zijn het de moslims, de gekleurde buitenlanders en de asielzoekers die in het verdomhoekje zitten. De gehanteerde methode is steeds die van de ontmenselijking. Het zijn geen mensen, nee. Het zijn gelukszoekers, testosteronbommen, criminelen. En wat ze hier komen doen? Profiteren van onze rijkdom, huizen innemen, uitkeringen opstrijken zonder te werken, ons eigen volk ‘omvolken’ etc. Er wordt ons een angst opgedrongen van een gevaar dat ons van buitenaf belaagt. We moeten ons hiertegen wapenen! Grenzen dicht, niemand nog binnenlaten, de islam verbieden als zijnde een ideologie (en geen religie dus), moskeeën sluiten, de koran verbranden, strengere straffen uitdelen etc. Dit soort sentiment wordt steeds opnieuw aangewakkerd, in de hoop dat de onderbuik overloopt en er een heuse brand ontstaat: crisis!

Ik word er een beetje triest van hoe de geschiedenis, zij het tot nu toe op kleinere schaal, zich lijkt te herhalen. Steeds als ik in het boek over Anton Mussert lees, gaan mijn gedachten naar de politieke leider van de grootste partij in Nederland. Dezelfde verbetenheid waarmee een nietsontziende boodschap wordt uitgedragen. Het is wij tegen zij*. Wij zijn goed en zij zijn slecht. Zij zijn de schuld van alles wat er misgaat in ons land. Zij vormen een gevaar voor onze manier van leven. Zij moeten geweerd worden, verboden, verbannen.
In de SS’er Willi Lages ontwaar ik een gelijkenis met onze huidige minister van Asiel en Migratie. Zoals deze man er behagen in schepte de hoofdpersoon Janny Brilleslijper te vernederen en in elkaar te slaan, zo lijkt onze minister met haar verbeten mondje ervan te genieten om het woord asielcrisis uit te roepen, en via een noodwet de door haar ongewenste minderheden op te sluiten of het land uit te zetten. Haar verwrongen gezicht vol haat en rancune spreekt boekdelen.
Er is een nieuwe politiek ontstaan. De huizencrisis, waardoor veel jongeren geen huis kunnen krijgen en gedwongen worden langer thuis te blijven wonen: komt door de asielzoekers. De (vermeende) toenemende criminaliteit in Nederland: komt door buitenlanders, kijk maar naar Opsporing Verzocht; het zijn altijd gekleurde mensen die een misdrijf plegen. De dreiging van terroristische aanslagen: komt door de islam die moslims aanmoedigt niet-gelovigen te doden (staat in de koran!).
En de kampbewakers Caroline van der Plas, Pieter Omtzigt en Dilan Yeşilgöz; zij kijken toe. Doen niets om het lot van de minderheden te verzachten. Integendeel, befehl ist befehl. Er moet hard opgetreden worden, keihard. Het volk verlangt dat van ons.

Gelukkig is het nog altijd tamelijk vredig in ons kleine landje. De sfeer van de jaren dertig ligt nog verre van ons. Maar er lijkt wel een kiem gelegd. Wanneer de grootste partij straks een keer de meerderheid behaalt, oei. Dan zullen alle plannen die nu nog in de ijskast liggen, tevoorschijn worden gehaald. Grote kans dat er het ene na het andere verbod komt. De vrijheid van minderheden en andersdenkenden zal drastisch worden ingeperkt. Uit naam van ‘het volk’ zullen er maatregelen getroffen worden die de macht van de zittende partij alleen maar vergroten. Een nieuwe dictatuur is geboren. Wie tot de zondebokken behoort, is zijn vrijheid niet langer zeker.
En degenen die zich hier niet thuis bij voelen? Zij zullen in verzet gaan, precies als de zussen Janny en Lien Brilleslijper dat zo moedig en vastberaden deden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met gevaar wellicht, net als toen, voor eigen leven.


* Tot die 'zij' behoren ook de politieke tegenstanders. Noem een jou niet goedgezinde vrouwelijke politica bij herhaling een heks, en het voetvolk zal (als op commando) haar met fakkels bij haar huis opwachten, dreigend haar en haar bezittingen in de fik te steken (een heks dient immers te verbranden).