In deze tijd, waarin polarisatie en het wij/zij denken de sociale media beheersen, is de nuance vaak ver te zoeken. Bepaalde politieke partijen en de vele lobby's van het bedrijfsleven hebben er belang bij om het publiek zoveel mogelijk eenzijdig voor te lichten. Het levert respectievelijk stemmenwinst en (op de korte termijn) heel veel geld op.
Degenen die door deze polarisatie heen proberen te breken, de journalisten, hebben het in toenemende mate moeilijk. Ze worden met de dood bedreigd, zie bijvoorbeeld de auteur van De Vlinderstichting die de hoeveelheid pesticiden in natura2000 gebieden in kaart bracht, of gewoonweg vermoord, zoals Anas al-Sharif, de journalist van Al Jazeera deze week in Gaza.
Dictators als Donald Trump in de VS, Poetin in Rusland en Xi Jinping in China maken slim gebruik van de combinatie polarisatie, repressie en het wij/zij denken. In Nederland kom je wat dat betreft bij Geert Wilders van de PVV terecht, getuige zijn recente tweet over de vermeende tweedeling in onze maatschappij tussen blond/Arisch (= PVV) en buitenlands/islamitisch (= PvdA). Ook Thierry Baudet, Caroline van der Plas en Dilan Yesilgöz passen met hun eenzijdige tirades, gericht op hun zelfbedachte 'vijanden', perfect in dit straatje.
Vandaag stond in de NRC een kort, maar mooi stukje van Jonasz Dekkers over de nuance. Hij schrijft dat nuance een Frans leenwoord is. Het komt van nuer : schaduw aanbrengen. 'Daarvoor zijn kritische journalisten nodig die niet in het midden staan tussen twee posities, maar die een wolkje aan de lucht zien, ook al wordt die als strakblauw voorgesteld'.
Dit is haast poëzie, zo mooi en treffend geformuleerd. En zo relevant in het huidige politieke debat. Zoals Trump de feiten die hem niet welgezind zijn, bestrijdt en naar zijn hand zet. Bevallen de laatste cijfers hem niet? Hup, het hoofd van het bureau dat deze gegevens aanlevert, wordt ontslagen. You’re fired, roept de man die zichzelf heeft vastgezet in zijn rol van The Appentrice weer eens, zich als een alfa-mannetje op de borst slaand. In Nederland zijn het de miljonairs van de agro-industrie die de laatste alarmerende stikstofrapporten onderuithalen, de letterlijk ziekmakende bio-industrie in stand houden, en de verstikkende monoculturen in de land- en tuinbouw versterken, ten koste van milieu, biodiversiteit, leefbaarheid, gezondheid, etc. Na ons de zondvloed, is hun stellingname. Als wij maar in heel korte tijd veel geld kunnen verdienen. Schaamteloos, zo typeer ik hun handelswijze.
De nuance krijg je in het huidige debat niet snel terug. De beoefening van politiek is, door een steeds grotere invloed van de sociale media, vooral toneel geworden. Hoe win ik stemmen? Hoe bespeel ik het publiek? Hoe bereik ik ze in hun onderbuikgevoelens? Wetenschappelijke feiten worden genegeerd omdat ze niet in het straatje van deze politici passen. Veel wetenschappers worden om die reden bedreigd, ze durven hun ontdekkingen niet meer te publiceren. Of ze passen de feiten onder druk van de buitenwacht aan, zodat het hen niet in de problemen brengt. De nuance, de donkere schaduw die de steeds vuilere wereld achter zich aan sleept, raakt steeds verder uit zicht.
De enige hoop is en blijft de journalistiek. Maar journalisten krijgen het steeds moeilijker om hun werk eerlijk en objectief te blijven doen. Met name vanuit de extreemrechtse hoek worden ze aangevallen. In de VS door Donald Trump, in Nederland door Geert Wilders, die hen botweg 'tuig van de richel' noemt, en Thierry Baudet, die onder andere beweert dat we door reptielen geregeerd worden. Tja, hoe diep kun je zakken. Ook de complotdenkers, en dat zijn er heel veel in Nederland, ik kom ze haast dagelijks tegen, wantrouwen de huidige journalistiek. Zelfs die van erkende kwaliteitskranten als Trouw en NRC. Die kunnen alleen maar liegen en bedriegen, aldus de wappies en snappies die zelf niet doorhebben hoe ze in hun eigen benauwde bubbel leven.
En de wetenschap, mits deze niet onder curatele wordt gesteld, zoals momenteel in de VS het geval is. Zij zou met haar onweerlegbare feiten de nuance weer in het midden van het debat kunnen plaatsen. Zodat het publiek weer oog krijgt voor de schaduw die wij met z’n allen achter ons aan dragen, maar die wij niet zien zo lang wij alleen maar vooruitkijken, richting de zon. Richting de dictators ook die ons een wereld voorspiegelen die goudglanzend is (zoals de herinrichting van het interieur van Het Witte Huis ons wil doen geloven). De nuance is zó belangrijk voor wie in overeenstemming met de ons omringende natuur wil leven. Voor degenen dus die wèl achterom willen en durven te kijken.
Opmerking voor degenen die dit artikel eerder lazen: een rare autocorrectie van deze site heeft mijn eerdere tekst in een onbebrijpelijke warboel verandert. Nu hersteld. Sorry daarvoor.