Een constatering van mijn kant: de westerse wereld lijdt aan een verregaande veruiterlijking. Waarmee ik bedoel, we zijn ons steeds meer gaan richten op de afgeleiden in de wereld in plaats van waar het in mijn ogen wezenlijk om draait.
Die afgeleiden zijn alles wat ons naar buiten trekt, weg van onze innerlijke beleving. De sociale media spelen daar natuurlijk een belangrijke rol in. We worden aangemoedigd te consumeren, te genieten, ongebreideld plezier te hebben.

Zo zijn er de vele reclames over vliegvakanties naar exotische landen, om maar te kunnen ontsnappen aan ons ‘gewone’ leventje. We moeten vooral ver weg kunnen gaan, nieuwe werelden ontdekken, maar dan wel beschermd in een resort of een duur hotel.

Of zie het uitbundig aanprijzen in de reclames en de media van alcoholische dranken, onder het mom van vriendschap en gezelligheid. Dit terwijl alcohol een van de zwaarste drugs is, verantwoordelijk voor vele vormen van kanker en van talloze ontsporingen en geweldsuitbarstingen. Kijk alleen maar naar Oud en Nieuw wanneer straalbezopen mannen vuurwerk met het effect van een handgranaat afsteken, met elk jaar weer duizenden slachtoffers als gevolg. Een ander effect van alcohol is dat men zodanig verdoofd is dat de sociale antennes nog nauwelijks werken en men zich te buiten gaat aan excessief geweld, waarbij met name politie en hulpverleners het moeten ontgelden.

Of het aansporen, vanuit de media en het bedrijfsleven (dat er veel geld aan verdient), om het geluk alleen nog in materiële zaken te zoeken. Dit gaat echt alle kanten op. Denk aan gokken, een gerichtheid op heel veel geld verdienen, op uiterlijke status, op bovenmatig presteren, zowel in de sport als in het sociale leven. We moeten vooral laten zien, het liefst via Facebook of Instagram, dat we een geslaagd en gelukkig iemand zijn. Dat we ertoe doen. Aanpassingen aan ons lichaam horen daarbij: facelift, botox, noem maar op, het kan allemaal. Als het er maar perfect en stralend uitziet.

Sinds de gokbedrijven in Nederland legaal mogen opereren, neemt het aantal gokverslavingen, vooral onder jongeren, dramatisch toe. Ook het op krediet kopen van dure spullen valt in deze categorie. Steeds meer mensen raken hierdoor in de problemen, niet alleen financieel maar ook sociaal. Hetzelfde geldt voor de hoge prestatiemoraal die momenteel in Nederland heerst. Onze nationale helden zijn degenen die een gouden plak bij de Olympische Spelen behalen. Daar trekken we ons aan op. Alsof wij zelf goud hebben behaald, zo voelt dat voor velen. Ook dit zijn afgeleiden, net als de prestaties van Ajax of andere voetbalclubs in de Europese wedstrijden. In wezen totaal niet belangrijk voor ons persoonlijk welbevinden.

Maar ook het vol verontwaardiging opgaan in bepaalde politieke ontwikkelingen hoort hierbij. Natuurlijk, er waait momenteel een gure wind vol egoïsme en kortzichtige hebzucht door de westerse wereld, maar ook dat is niet van wezenlijk belang. Tenminste niet om daardoor tot somberheid of zelfs depressiviteit te vervallen. Nu waait de wind uit deze hoek, over vier jaar waait ze weer anders. Dit soort buitenkanten overleven we wel. Juist het tekeer gaan op sociale media tegen alles wat in onze verkeerd is, leidt ons af van onszelf. We verliezen er meer van dan dat we winnen. 

Kenmerk van een veruiterlijking is dat we het steeds meer buiten onszelf gaan zoeken. Het is de ander die ons geluk tegenhoudt. De asielzoeker, de economische vluchteling, de moslim, de jood, de rechtse of linkse politicus. We kijken naar wat de ander wel heeft en wij niet. We voelen ons miskend, gediscrimineerd, te weinig gezien. We zijn ontevreden, geven af op alles wat in onze ogen verkeerd is in de wereld. Het liefst uiten we dit naar buiten toe, naar onze directe omgeving of op de sociale media. Onze boodschap: de wereld is verrot en deugt niet.

Wat is dan wel wezenlijk en belangrijk in het leven? Heel eenvoudig: verinnerlijking. Ja, makkelijker gezegd dan gedaan, want hoe doen we dat in onze jachtige, op efficiency ingesteld maatschappij?
Dat valt in de praktijk best wel mee. Je moet er even de tijd voor nemen, letterlijk dus. Het kan op vele manieren, afhankelijk van je karakter en omstandigheden. Iedereen kan daar zijn eigen weg in vinden. In ieder geval is het belangrijk dat je af en toe rustmomenten in de dag inbouwt. Dit kan door een wandeling te maken en dan bijvoorbeeld sterk op je ademhaling te letten. Of even rustig thuis op de bank te gaan zitten, radio en tv uit, en je richten op wat zich binnen in jouw lichaam afspeelt. Je merkt dan hoe je gedachten minder met je aan de haal gaan en je innerlijk rustiger wordt. Je komt meer bij jezelf.
Of om tijdens een gesprek of een vergadering vooral te luisteren naar wat een ander zegt, en niet direct met een opmerking of antwoord te reageren. Ook al ben je het niet met die ander eens. Dat vraagt een terughouden, een in jezelf keren. Je zult merken dat juist dit ruimte creëert, zowel voor jezelf als de ander. Met name als je tijdens dit luisteren elk oordeel of vooroordeel weet weg te laten. Dat je de ander ziet als een levend mens, vol emoties en onzekerheden, in plaats van als iemand met uitgesproken ideeën en gedachten.
Sowieso is het verstandig om niet te snel te oordelen en veroordelen. De zaken zijn vaak ingewikkelder dan dat ze zich voordoen. Erken dat je er lang niet alles van afweet. Bedenk dat je niet weet wat je niet weet. De lijfspreuk van Wislawa Szymborska, uitgesproken tijdens de uitreiking van de Nobelprijs voor literatuur in 1996, is mij dan ook uit het hart gegrepen. Bij elke confrontatie met een mening of uitspraak is haar antwoord: ik weet het niet. Wat dan overblijft is verwondering over alles wat er is, zowel in de fysieke wereld als in de sociale interactie tussen mensen. En ook: openheid naar alles wat wil leven.

Een merkbaar effect van verinnerlijking is het ontwikkelen van een gevoel van dankbaarheid. Dankbaar dat je een huis hebt om in te wonen, een verwarming die binnenshuis tot een aangenaam klimaat leidt, een bed om in te slapen, een wc om je behoefte te doen. Dit zijn voor de meeste mensen zulke vanzelfsprekendheden dat ze vergeten zijn dat dit in feite grote geschenken zijn waardoor we kunnen leven zoals we leven. Hetzelfde geldt voor de winkels waar we onze boodschappen doen, de infrastructuur waardoor we ons makkelijk door het land kunnen bewegen, de krant die ons elke dag het nieuws brengt, de televisie, de radio, de politie die voor veiligheid en handhaving zorgt etc. Een mens is een sociaal wezen. We redden het niet zonder de ander. Dit besef, dat we met z’n allen een sociaal netwerk vormen waarbij iedereen, niemand uitgezonderd, onderdeel van uitmaakt, is voor mij het wezen van de mens. We zijn met z’n allen met elkaar verbonden, hoe je het ook wendt of keert. De moslim met de jood, politiek rechts met politiek links, diep van binnen is er geen verschil tussen deze ogenschijnlijke uitersten. We zijn allemaal mens.

Kenmerk van een verinnerlijking: innerlijke rust. Acceptatie van het leven zoals dat zich voordoet. Wat niet hetzelfde is als berusting. Nee, je kunt blijven strijden, voor een betere wereld, voor een gezondere omgeving. Hetgeen je het beste kunt doen door zelf het voorbeeld te geven. Niet in woorden, maar in daden.