Een boek dat destijds, eind jaren zeventig, indruk op mij maakte was Zen en de Kunst van het Motoronderhoud van Robert M. Pirsig. Het verhaalt over zijn motortocht, samen met zijn elfjarige zoon, van Minnesota naar Californië. Het is zowel een persoonlijke als een filosofische zoektocht naar het wezen van het leven. Het is vooral de aandacht die de schrijver schenkt aan zowel zijn motor als aan de fundamentele vragen over ons bestaan. Ja, aandacht is ook het sleutelwoord van Simone Weil, de voor mij persoonlijk belangrijkste filosofe uit de 20^e eeuw.

Die aandacht kun je op tal van gebieden uitoefenen. Zodra je dat doet merk je dat deze aandacht al gauw overgaat in schoonheid, soms zelfs letterlijk. Met dit laatste bedoel ik, heel basaal, het schoonmaken van je eigen huis of werkplek. Daar wordt meestal op neergekeken. Het is iets voor ongeschoolde mensen, iedereen kan het. Dus laten we het, indien financieel mogelijk, graag aan anderen over. De poetsvrouw (meestal zijn het vrouwen) die het huis kant en klaar maakt wanneer de tweeverdieners druk in de weer zijn om hun veeleisende beroep uit te oefenen. Of het schoonmaakpersoneel in scholen, hotels en andere accommodaties, slecht betaald door hun managers, vaak geen blik waardig gegund door de mensen die gebruik maken van deze gebouwen. Je ziet het ze zelf niet gauw doen. Minderwaardig werk, zo beschouwen ze dat. Schoonmakers en mensen van de vuilnisophaaldienst staan zo ongeveer onderaan de ladder van onze op uiterlijk vertoon ingestelde maatschappij.

Maar, het schoonmaken zelf behoort in mijn visie tot een van de meest verheven bezigheden die je kunt beoefenen. Je verwijdert vuil, hoe symbolisch. Je ruimt op, brengt min of meer orde in de chaos door jezelf en anderen veroorzaakt. Je zorgt ervoor dat de omgeving er weer representatief eruitziet. Doe je dit thuis, dat leg je iets van je eigen persoonlijkheid als een soort van laklaag over de spullen heen. Je maakt je huis weer tot de jouwe. Je wordt hernieuwd een vertrouwd onderdeel van je omgeving. Je drukt een eigen stempel op de voorwerpen*. Dit geeft voldoening.
Natuurlijk, het is afhankelijk van de intentie waarmee je schoonmaakt. Wanneer je dit al mopperend en jezelf beklagend doet, heeft het een andere uitwerking dan wanneer je het met aandacht en liefde doet. Bij dit laatste geeft het innerlijke rust, of op z’n minst tevredenheid. Je zorgt goed voor jezelf! Je mag er zijn!

Hetzelfde kun je opmerken over het zelf eten koken, of over het zelf groente verbouwen. Des te meer aandacht je aan dit soort elementaire bezigheden schenkt, des te tevredener en innerlijk rustiger word je. Je vitaliteit neemt toe, je wordt er blij en opgewekt van.
Er is onderzoek gedaan naar kleine dorpen in Noord-Italië waar de bewoners gemiddeld uitzonderlijk oud worden. Het blijkt dat vooral deze manier van leven, het dagelijkse aandacht schenken aan de meest basale levensbehoeften, zoals het eigen voedsel verbouwen, zelf eten koken, je huis zelf schoonmaken etc. de basis vormt voor hun hoge ouderdom. Los van het feit dat deze mensen zowel geestelijk als lichamelijk nog altijd supergezond zijn en uitermate opgewekt in het leven staan. Want je kunt wel met behulp van allerhande medicijnen levens verlengen, zoals in het rijke westen veelal gebeurt, maar de kwaliteit van leven is bij ons vaak ver te zoeken. Je hoeft maar een willekeurig verzorgingshuis in te stappen en de depressies slaan je om de oren. Kasplantjes zijn het vaak, goed verzorgd door betrokken personeel, maar hun zelfstandigheid (en plezier in het leven) hebben ze al lange tijd verloren. Ze hoeven weinig tot niets te doen, alleen nog wachten (zeg ik cynisch) tot ze dood gaan. Terwijl juist activiteit hun levenslust terug kan brengen. Dat gebeurt ook wel, via spel en oefeningen. Het personeel doet zijn best, niets dan respect daarvoor. Maar beter zou het nog zijn wanneer ze bijvoorbeeld, voor zover dat mogelijk is, zelf hun eten klaarmaken. Laat ze maar aardappels schillen, groente hakken etc. Geef ze een gevoel van noodzaak in plaats van ze met bezigheidstherapie de dag door te laten komen. Ook hier weer, schenk aandacht aan wat basaal is in het leven. Terug naar de oorsprong. Zorgen voor jezelf, zorgen voor een ander. De schoonheid wordt vanzelf zichtbaar.
Het vraagt activiteit, dat wel. En een ander soort bewustwording. Meer naar binnen gekeerd, minder op wat managers, politici en andere bewindspersonen ons aan uiterlijkheden op willen dringen.


* Dit gebeurt ook wanneer je je eigen huis schildert of de muren persoonlijk van nieuw behang voorziet. Eigenlijk in alles wat je zelf aan je huis verandert.