Er zijn diverse mogelijkheden om een land te besturen. Wij in het westen geven de voorkeur aan de democratie, die waarborgt dat het volk kan meedoen aan het nemen van belangrijke beslissingen. Dat kan op een directe manier (denk aan het houden van referenda) en op een representatieve manier (het volk kiest mensen die verstand van de zaken hebben om hen te vertegenwoordigen).
Andere staatsvormen zijn de dictatuur (er is maar één iemand de baas en die bepaalt het beleid), de oligarchie (de macht is in handen van een kleine groep mensen die tot een bevoorrechte klasse behoren), de autocratie (een wat mildere vorm van een dictatuur, maar ook hier heeft één persoon het voor het zeggen), en de theocratie (de godsdienst bepaalt de staatsvorm).
Een tijdje geleden besprak ik de kleptocratie (alle macht aan de rijken), en zo zijn er nog veel andere mogelijke tussenvormen te benoemen binnen dit hele rijtje aan staatsvormen. Een regeringsvorm die de laatste decennia sterk in opmars is, is de ochlocratie.

Ochlocratie kun je omschrijven als een wijze van regeren die zich meer laat leiden door begeerte dan door het verstand. Het is een stroming waarbij de wensdroom van de meerderheid van het volk tot (een valse) belofte wordt gemaakt. Precies zoals de populistische partijen in Nederland de kiezers zich momenteel aan zich binden. Als partij ga je je allemaal mooie dingen beloven, zoals verlaging van de AOW-leeftijd, het afschaffen van het eigen risico in de zorg, belastingverlagingen, het uit de (dure) EU stappen, de grondwet op gelijkheid afschaffen om ongewenste asielzoekers te kunnen weren, zonder erbij te vertellen dat dit onbetaalbaar of ongrondwettelijk is. Populistische partijen laten om die reden hun partijprogramma niet doorrekenen, dan zou immers zichtbaar worden dat hun wensen praktisch niet uitvoerbaar zijn. Dat boeit hen ook niet. Het enige waar ze op uit zijn, is meer macht. Die macht verkrijgen ze door meer stemmen te trekken. Dus gooien ze er nog een paar onderbuik-oneliners tegenaan, zoals dat zij als enige partij het volk representeren, dat de zondebokken in de vorm van asielzoekers en buitenlanders met een ander geloof de schuld zijn van de misère waarin het volk verkeert, dat zij en alleen zij voor welvaart en veiligheid kunnen zorgen.

Op dit moment wordt gepoogd een extraparlementair kabinet te vormen met de partijen PVV, VVD, NSC en BBB. Drie van deze partijen hebben hun verkiezingsprogramma niet door laten rekenen. Wel beloven ze de mooiste dingen voor de mensen. Met als speerpunt de kennelijke ontwrichting van de maatschappij door de tsunami aan asielzoekers die ons land momenteel belaagt. Dat dit laatste volledig in strijd is met de feiten wordt nergens genoemd. Het aantal asielzoekers is de laatste tien jaar niet toegenomen. Nee, het aantal opvangplekken is drastisch verminderd, waardoor het lijkt alsof het asielprobleem is toegenomen, met een uitpuilend AZC in Ter Apel als schrijnend voorbeeld. Bijna elke week wordt dit in de media benoemd en uitgebreid belicht. Dat hakt er natuurlijk in bij de mensen. Het vergroot hun gevoel van onveiligheid, ook al hebben ze er in de praktijk niet of nauwelijks last van. Maar de beeldvorming is sterk en overtuigend genoeg voor hen: Nederland is vol, er zijn te weinig huizen, de zorg is overbelast etc, hetgeen wordt veroorzaakt door al die ‘gelukszoekers’ die ons land overspoelen. Zij wel en wij niet.

De sociale media zorgen ervoor dat de ochlocratie in de toekomst alleen maar sterker wordt. In toenemende mate vindt de beeldvorming van politici plaats via de onderbuiken van de reageerders op verschillende fora van het internet plaats. Juist de gefrustreerden, de zogenaamde losers van de maatschappij, kunnen daar met slechts enkele aanslagen op hun toetsenbord al hun haat en ander ongerief kwijt. Met name vrouwelijke politici moeten het ontgelden; zij vormen immers een gemakkelijk doelwit. Van hen worden andere kwaliteiten verwacht dan belangrijke beslissingen nemen, voor een ideaal staan, of gewoonweg visie te hebben. Gisteren stond in de krant een artikel over vrouwelijke politici in Tsjechië. Die krijgen gemiddeld 30 haatberichten per uur hun mailbox binnen. Ze worden voor van alles en nog wat uitgescholden, vaak ook bedreigd met de dood of het ontvoeren van hun kinderen. Veel politici stappen om die reden uit de politiek. En worden vervangen door politici die wel aan de wensen van het volk willen tegemoetkomen. Kortom, het populisme (en daarmee de haat in de samenleving) zal steeds meer zegevieren.

Dat loopt natuurlijk een keertje verkeerd af. Vroeg of laat worden de populistische politici ontmaskerd en zal het volk zich van hen afkeren. De zeepbellen zullen worden doorgeprikt. Maar dan is de democratie al zodanig uitgehold dat de roep om een sterke man zal komen bovendrijven. Degene die aan alle wanorde een einde kan maken, voor duidelijkheid zorgt, en iedereen nieuwe veiligheid belooft. Dat zal in Nederland niet zo gauw gebeuren, omdat wij van oudsher geen traditie hebben met dictators, maar in landen om ons heen, zoals Italië, Frankrijk, Spanje, Duitsland en een aantal voormalige Oostbloklanden zal men daar vatbaar voor kunnen zijn.
De ochlocratie als tussenvorm op weg naar een nieuw soort dictatuur; Europa gaat een interessante toekomst tegemoet.